Η Ρεθύμνια Σουλτάνα -ΡΕΜΠΙΑ ΓΚΙΟΥΛΝΟΥΣ

Ή αλλιώς Ευγενία ή Ευμενία Βεργίτση

Της Ρίκης Ματαλλιωτάκη

Σε διάστημα δεκαεφτά μηνών τα στρατεύματα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας έχουν ήδη καταλάβει δύο από τα σημαντικότερα κάστρα της Κρήτης, των Χανίων και του Ρεθύμνου, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι στην άλωση του φρουρίου του Ρεθύμνου πρωτεύοντα ρόλο έπαιξε, όπως επίσης και στο Χάνδακα, η προδοσία.
Τι έκαναν όμως στο τουρκοσκλαβωμένο Ρέθυμνο οι νέοι κυρίαρχοι αμέσως μετά την άλωση του;
Από τον Ρεθύμνιο ποιητή Μαρίνο Τζάνε Μπουνιαλή, από του οποίου μάλιστα το έργο αντλούμε και τις πληροφορίες μας για την άλωση τούτης της Κρητικής πόλης, γίνεται γνωστό ότι ο πορθητής του Γαζή Χουσείν Πασάς γνωρίζοντας πόσο φιλήδονος ήταν ο Σουλτάνος Ιμπραχίμ, θεώρησε σωστό μαζί με καπεταναίους και πρόκριτους σκλάβους να στείλει πεσκέσι στο σουλτανικό γυναικωνίτη και δέκα όμορφες Κρητικοπούλες από διαλεχτές οικογένειες Ρεθυμνιωτών.
Ποιοι ήταν όμως οι προύχοντες και οι δέκα κοπέλες που στάλθηκαν ως δώρο στο Σουλτάνο και τι απέγιναν...

κανείς όσο κι αν ερεύνησε τις γραπτές πηγές εκείνων των χρόνων δεν κατάφερε να ανακαλύψει το παραμικρό σχετικά με την τύχη τούτων των ανθρώπων.
Μέχρι που δεκαεφτά ολόκληρα χρόνια μετά την άλωση του Ρεθύμνου, στα 1663 δηλαδή, αναφέρεται για πρώτη φορά ότι ο Σουλτάνος Μεχμέτ IV παντρεύτηκε την πρώτη νόμιμη του γυναίκα και ότι η γυναίκα αυτή ήταν κάποια Ρεμπιά Γκιουλνούς, γέννημα του Ρεθύμνου που στάλθηκε στο σουλτανικό χαρέμι το 1646, τότε που πάρθηκε από τους Τούρκους ο τόπος της.
Κι επειδή καμιά άλλη γραπτή μαρτυρία δεν συναντάται πουθενά αλλού για δεύτερη αποστολή κοριτσιών στο σουλτανικό γυναικωνίτη, μπορούμε να δεχτούμε πως η πρώτη νόμιμη γυναίκα του Σουλτάνου Μεχμέτ IV και η Ρεθυμνιοτοπούλα που αναφέρει ο ιστορικός Ναϊμά είναι το ίδιο πρόσωπο.
Τι ακριβώς αναφέρεται όμως γι΄ αυτό το πρόσωπο που κατάφερε να πάρει ξεχωριστή θέση στην ιστορία της Οθωμανικής αυτοκρατορίας αλλά που ωστόσο είναι τόσο λίγο γνωστή στους Κρητικούς;
«Αν ήταν δυνατόν να αποδειχθεί από την έρευνα παλιών βιβλίων και παλιών χειρογράφων ότι το τάδε ή το δείνα πρόσωπο στάθηκε απεριόριστα ευτυχισμένο στην ζωή του, τότε με πεποίθηση θα έλεγα πως η Ρεμπιά Γκιουλνούς στάθηκε πράγματι η πιο ευτυχισμένη γυναίκα του σουλτανικού χαρεμιού…», έτσι προλογίζει το ιστορικό σημείωμα που έγραψε για την Ρεμπιά Γκιουλνούς ο Τούρκος ιστορικός Αδνάν Γκίς
Πράγματι η γυναίκα που μαζί με άλλες εννιά συμπολίτισσες της στάλθηκε ως δώρο στο σουλτανικό χαρέμι, πήρε όντως μια ξεχωριστή θέση ανάμεσα στις χιλιάδες των γυναικών που ζούσαν έγκλειστες μέσα σε ένα χώρο που η ίδια κατάφερε να διακριθεί από όλες τις υπόλοιπες .
Είκοσι τέσσερα χρόνια παρέμεινε στο σουλτανικό θρόνο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας στο πλάι του Μεχμέτ ΙV ενώ κατάφερε να γλιτώσει τα παιδιά της από τον σκληρό κι απάνθρωπο νόμο της «διαδοχής» του θρόνου που επικρατούσε τότε στην Οθωμανική αυλή. Και τα δυο αυτά παιδιά όμως τα είδε να γίνονται Σουλτάνοι και η ίδια έγινε Βαλιδέ Σουλτάνα (μητέρα Σουλτάνου) και διατήρησε τον ανώτατο αυτό τιμητικό τίτλο για εικοσιένα ολόκληρα χρόνια.
Εικοσιτέσσερα χρόνια δηλαδή Σουλτάνα κι εικοσιένα χρόνια Βαλιδέ Σουλτάνα, που σημαίνει σαρανταπέντε χρόνια με το στέμμα στο κεφάλι, κάτι που δεν συνέβη ποτέ σε καμία άλλη γυναίκα στα χρονικά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Ποία ήταν όμως η Ελληνική καταγωγή τούτης της γυναίκας;
Το θέμα είναι όχι απλώς δύσκολο να ερευνηθεί αλλά σχεδόν ακατόρθωτο αφού η κάθε κοπέλα τότε που ριχνόταν στο αχανές του σουλτανικού χαρεμιού, ξεχνούσε επί τόπου τον εαυτό της κι έπρεπε να ξεχάσει και να ξεχαστεί από τους δικούς της. Κανείς δεν είχε το ελάχιστο δικαίωμα να ρωτήσει για να μάθει το παραμικρό που αφορούσε τις γυναίκες αυτές κι εξαίρεση δεν γινόταν για καμιά έστω κι αν είχε ανέβει την κλίμακα της ιεραρχίας κι είχε προλάβει να γίνει «χασεκή»(ευνοούμενη του Σουλτάνου.)
Μόνο κάπου κάπου κάποιοι ξένοι περιηγητές που ήθελαν τότε να ασχοληθούν με την συγγραφή ταξιδιωτικών βιβλίων, φρόντιζαν ,όχι φυσικά χωρίς δυσκολία, να μάθουν ότι μπορούσαν για τούτες τις ευνοούμενες του Σουλτάνου αλλά κι αυτό βέβαια μονάχα όταν εκείνες είχαν ξεχωρίσει κι εξασκούσαν κάποια πολιτική επιρροή πάνω του ή έπαιζαν κανένα σπουδαίο πολιτικό παιχνίδι.
Στην σειρά επίσης των ανθρώπων που ενδιαφέρονταν να πληροφορηθούν για τις γυναίκες αυτές ήταν και κι εκείνοι που βρίσκονταν με επίσημη αποστολή στην Κωνσταντινούπολη, πρεσβευτές δηλαδή, δραγουμάνοι κ.τ.λ
Αυτός λοιπόν που κατάφερε να αποκαλύψει το αληθινό επίθετο της οικογένειας της Ρεμπιάς Γκιουλνούς, ήταν ο Βενετσιάνος αρχιπρεσβευτής στην αυλή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, Τζοβάνι Μπατίστα Ντονάτι. Είναι ο ίδιος που μαζί με τους όμορους του κατάφερε επίσης να βγάλει από την μέση τον προδότη του Μ. Κάστρου Ανδρέα Μπαρότσι
Ετούτος ο άνθρωπος λοιπόν με το άφθονο χρηματικό μέσο που διέθετε ανακάλυψε και την πραγματική καταγωγή της Ρεμπιά Γκιουλνούς όταν στα 1684 υπέβαλε στο συμβούλιο των Δέκα μια εμπιστευτική έκθεση για την τότε κατάσταση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Εκεί περιγράφοντας την Σουλτάνα ανάφερε ότι είναι από την οικογένεια Βεργίτση. Η έκθεση όμως αυτή, ως εμπιστευτική που ήταν, παρέμεινε άγνωστη για περίπου διακόσια πενήντα χρόνια και κρυμμένη στο Βενετικό αρχείο. Όμως χάρη στην προσπάθεια του δικού μας ερευνητή Σπύρου Θεοτοκά που στάλθηκε εκεί με έξοδα της Έλενας Βενιζέλου, πληροφορήθηκαν επιτέλους το πραγματικό ονοματεπώνυμο της Ρεμπιά Γκιουλνούς που κατ΄ άλλους είναι Ευγενία και κατ΄ άλλους Ευμενία Βεργίτση Για το επίθετο Βεργίτση δε προηγείται αναφορά σε παλιότερα έγγραφα. Άνθρωποι με το όνομα αυτό διέπρεψαν στα γράμματα, στις καλές τέχνες, και γενικά σε κάθε είδους καλλιτεχνική και προοδευτική κίνηση σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Από μια τέτοια οικογένεια λοιπόν κατάγονταν η Ρεμπιά Γκιουλνούς. Η ευνοούμενη του Σουλτάνου και της τύχης, μια γυναίκα εκπάλγου καλλονής κατ΄ ομολογία του Ντελακρουά και όλων των ιστορικών της εποχής.
Μια γυναίκα με ασυνήθιστη για τα τότε δεδομένα δράση που προκάλεσε την προσοχή πολλών συγκαιρινών της που ζητούσαν να μάθουν και την παραμικρή λεπτομέρεια που αφορούσε την ζωή της φτάνοντας έτσι έως εμάς σήμερα μια σχετική έστω πληροφόρηση του σκοτεινού κι ανεξιχνίαστου εκείνου χθες.
Ρεμπιά Γκιουλνούς, η γυναίκα που με τον θάνατο της ανέκοψε την φρενιασμένη χαρά των επίκτητων συμπατριωτών της για το μεγάλο γεγονός της κατάληψης του Μωριά.
Στην Ανδριανούπολη, πέντε Νοεμβρίου του 1715, σε ηλικία εβδομήντα πέντε χρονών, άφησε τον κόσμο αυτό η Ρεμπιά Γκιουλνούς ή η Ρεθύμνια Ευγενία Βεργίτση, . Η σωρός της μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη για να ταφή σε ένα πλούσιο τζαμί που είχε φροντίσει να χτίσει η ίδια.
Στο Γενή- Τζαμί στο Σκούταρη, όπου μάλιστα ο τάφος της διατηρείται ακόμη για να θυμίζει την ευνοούμενη του Σουλτάνου Μεχμέτ του IV, και την Βαλιδέ Σουλτάνα έπειτα, με σουλτάνους και τους δύο γιούς της.
Την γυναίκα που καμιά άλλη όμοια της στο χώρο του σουλτανικού χαρεμιού, δεν έφτασε τόσο ψηλά όσο εκείνη