ΣΥΡΙΑ: Μια χώρα που κρύβει μέσα της μια άλλη Ελλάδα

Γράφει η Ρίκη Ματαλλιωτάκη

 Όλη η Συρία είναι διάσπαρτη από τα ίχνη του παρελθόντος. Δεν είναι υπερβολή ο ισχυρισμός ότι σ αυτή τη χώρα κρύβεται μια «άλλη» Ελλάδα. Οι Σελευκίδες, διάδοχοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου, έχτισαν πολλές πόλεις όπως την Αντιόχεια και την Απάμεια. Επιπλέον κοντά στην πόλη Ταρτούς στα νότια της χώρας, υπάρχει το ελληνόφωνο χωριό Χαμιντιγιέ.με συμπατριώτες μας που επιβιώνουν ακόμα εκεί μετά την εκτόπισή τους από την Κρήτη πριν περίπου εκατό χρόνια κρατώντας ως τις μέρες  τη γλώσσα και τις παραδόσεις του τόπου τους.

Εκτός όμως από την ελληνική σφραγίδα αυτοκρατορίες όπως τη Ρώμη, την Περσία, την Αίγυπτο, την Τουρκία και τη Βαβυλώνα έχουν αφήσει τα ίχνη τους στη Συρία ενώ όλοι μαζί, - Ασσύριοι, Σουμέριοι, Φοίνικες, Βαβυλώνιοι, Αιγύπτιοι, Έλληνες και Ρωμαίοι με τις αυτοκρατορίες και τον πολιτισμό τους επηρέασαν ο ένας τον άλλο με αποτέλεσμα στο έδαφος της Συρίας, ο άνθρωπος να ανακαλύψει τα μυστικά της γεωργίας, της μεταλλουργίας, αλλά το πιο σπουδαίο να εφεύρει το πρώτο- πρώτο αλφάβητο. 

Στενά συνδεδεμένη με το έπος του Γκιλγκαμέζ, το αρχαιότερο κατά πάσα πιθανότητα ποιητικό έργο της ανθρωπότητας, παρότι όμως η παρουσία πολλών και διάφορων εισβολέων άφησε πάνω της ίχνη από όλα τα πολιτισμικά ρεύματα που πέρασαν από αυτή, εν τούτοις η Συρία κατάφερε να δημιουργήσει και να διατηρήσει ένα δικό της ιδιόρρυθμο πολιτισμό ο οποίος δεν μοιάζει με κανένα άλλο..

Η Ελλάδα, η αρχαία ή η Βυζαντινή, θρησκευόμενη και μη, άφησε και εκείνη τα ίχνη της στην Συρία, όπως τα άφησε κάποτε σε όλο τον πολιτισμένο κόσμο. Με ρίζες, παραδόσεις, θρησκείες, συνήθειες,, τόσο διαφορετικές και αντίθετες μεταξύ τους, οι δύο χώρες ήλθαν σε μια ιδιαίτερα παράξενη «γάμου κοινωνία» η οποία όμως αποδείχθηκε πολύ επιτυχημένη. Ένας συγχρωτισμός τόσο συναρπαστικός και πολυποίκιλος που τα κατάλοιπα του διακρίνονται ακόμα και σήμερα.

Θα μπορούσε όμως έως ακόμα και να υποστηριχθεί πως η αρχή της ανθρώπινης ιστορίας και η αρχή της Συρίας συγχέονται αφού κάλλιστα μπορεί να θεωρηθεί ως η πρώτη χώρα που εμφανίζεται στο ιστορικό προσκήνιο ως η παλαιότερη μόνιμα κατοικημένη χώρα.

Η ιστορία της Συρίας δεν είναι τίποτα άλλο από μια απαρίθμηση των στοιχείων και των φάσεων των λαμπρότερων πολιτισμών που αναπτύχθηκαν στην περιοχή και που αρχίζει με τον πιο αξιόλογο από τους πολιτισμούς, τον πολιτισμό των Σουμερίων. Άποικοι εμπορευόμενοι κατέρχονται από την Μεσοποταμία και κατά την 4η χιλιετία π. Χ. δημιουργούν εστίες του σουμεριακού πολιτισμού.

Ο Ιταλός αρχαιολόγος Μαtthiae ανάσκαψε γύρω στο 1970 το Τελ Μαρντίκ, πενήντα χιλιόμετρα νότια από το Χαλέπι και αποκάλυψε την Έμπλα, πρωτεύουσα ενός ξεχασμένου βασιλείου, χαμένη μέχρι τότε στην λήθη. Ανέσυρε χιλιάδες χιλιάδων πινακίδες σε σημιτική γλώσσα γραμμένες σε σφηνοειδή γραφή. Η αποκάλυψη αυτή στάθηκε και η αιτία να αναθεωρηθεί η ιστορία της περιοχής. Οι πινακίδες περιέχουν από λεπτομερείς λογαριασμούς των ανακτόρων μέχρι συνθήκες ειρήνης με τον Φαραώ της Αιγύπτου. Αργότερα στην Μεσοποταμία εμφανίστηκε η ισχυρή ακκαδική αυτοκρατορία, που την αποτελούσαν οι Σημίτες βασιλείς των οποίων κατέστρεψαν στο πέρασμα τους τα πάντα μαζί με την Έμπλα.

Στην δεκαετία επίσης του 1930 ένας ακόμα συναρπαστικός αρχαιολογικός χώρος βρέθηκε κοντά στην Λαττάκεια., στο χώρο που λέγεται Ρας Σάμρα: Η Ουγκαρίτ, όπως ονομαζόταν κατά την 2η χιλιετία, ήταν η πρωτεύουσα ενός ανεξάρτητου ακμαίου βασιλείου, το οποίο διατηρούσε σχέσεις με τις μεγάλες δυνάμεις της εποχής, την Αίγυπτο και την Μινωική Κρήτη. Δεχόταν πνευματικές επιρροές, εξέπεμπε όμως και τις δικές της και μάλιστα σε μεγάλη ακτίνα και παραμένει στενά συνδεδεμένη με το έπος του Γκιλγκαμέζ. Το αρχαιότερο κατά πάσα πιθανότητα ποιητικό έργο της ανθρωπότητας στους θαυμάσιους στίχους του οποίου βρίσκονται μυθολογικά θέματα με ιστορικό υπόβαθρο που συναντούμε και στις βίβλους των περισσοτέρων θρησκειών.

Σήμερα όμως από τον πολιτισμό αυτό δεν έχει απομείνει τίποτα σχεδόν εκτός από νεκρές πολιτείες. Βρίσκονται όλες σχεδόν δυτικά από το Χαλέπι, σε ακτίνα περίπου εξήντα χιλιομέτρων από την μητρόπολη της Βόρειας Συρίας , οι χάρτες και οι ταξιδιωτικοί οδηγοί δεν τις αναφέρουν, και για να μπορέσει κάποιος να τις ανακαλύψει χρειάζεται να έχει την βοήθεια κάποιου κειμένου των αρχών του αιώνα μας.

Εκτός από την Αϊν Ντάρα με τα κολοσσιαία απομεινάρια από την εποχή της αρχαίας Ασσυρίας και την Κύρρο με τα ελληνιστικά και ρωμαϊκά μνημεία, οι πόλεις αυτές τοποθετούνται χρονικά όλες στην σύντομη περίοδο μεταξύ του τέλους του 3ου και του τέλους του 4ου αιώνα μ.Χ. Όταν δηλαδή η Βυζαντινή αυτοκρατορία βρισκόταν στο απόγειο της δόξας της.

Οι νεκρές πολιτείες είναι κτισμένες μέσα σε μια ιδιαίτερα αφιλόξενη φύση και σε όλες υπάρχουν απομεινάρια από εκκλησίες, μοναστήρια, τάφους, πύργους, βαπτιστήρια, και προπάντων πλούσια αρχοντικά. Στα ερείπια τους κατοικούν Σύριοι αγρότες-Άραβες, Δρούσοι και Κούρδοι- που για να κτίσουν τα χαμόσπιτα τους συντέλεσαν ώστε να ερειπωθούν ακόμα περισσότερο αφού μετέβαλαν έως ακόμα και τις εκκλησίες σε στάβλους,

Η Συρία βέβαια κατά την μακρόχρονη ιστορία της γνώρισε κάθε είδους θρησκεία. Ο χριστιανισμός επικράτησε κυρίως στο Νότο με αφετηρία στα ανατολικά, εκεί που βρίσκονται οι ελληνορωμαϊκές πόλεις. Όμως μοναστήρια και χριστιανικοί ιεροί χώροι υπάρχουν παντού στην χώρα.

Πριν όμως κάνει την εμφάνιση του ο χριστιανισμός, τις αμέτρητες τοπικές θεότητες, τις ασσυριακές και τις αιγυπτιακές,τις διαδέχθηκε το ελληνορωμαϊκό πάνθεον. Και πριν ακόμα κάνει την εμφάνιση του το Ισλάμ, επικράτησε ο συριακός χριστιανισμός που γνώρισε όλες τις μεγάλες αιρέσεις, όλες τις παρεκκλίσεις, τις πλέον ιδιότυπες: Το μονοφυσιτισμό, τον αρειανισμό και τον νεστοριανισμό.

Σήμερα στην Συρία ζουν Έλληνες καθολικοί, Έλληνες Ορθόδοξοι, Μαρωνίτες, Χαλδαίοι, Αρμένιοι, Σύριοι ορθόδοξοι, Εβραίοι, ακόμα και Διαμαρτυρόμενοι που έφθασαν εκεί πρόσφατα.

Όλες αυτές οι θρησκείες και τα δόγματα, έχουν η κάθε μία την εκκλησία της, τα επισκοπικά μέγαρα, και τις ιεραποστολές της. Αυτό σίγουρα είναι κάτι που μαρτυρά πόσο ζωντανή είναι η παρουσία του χριστιανισμού στην Συρία αλλά κατά βάθος πόσο ανεξάρτητο είναι το πνεύμα, το ριζωμένο μέσα στον Σύριο, που τον κατευθύνει να επιλέγει το δόγμα που του ταιριάζει, παρά τις επιλογές της επίσημης εκκλησίας και θρησκείας.