Βιβλίο: “Ο Όρκος” του Φώτη Κατσιμπούρη

Γράφει η Ρίκη Ματαλλιωτάκη

Το μυθιστόρημα ''Ο Όρκος'' είναι μια προσπάθεια μυθιστορηματικής απόδοσης-αναδημιουργίας της παραλογής ''Του Νεκρού Αδερφού''. Διαδραματίζεται στη μεσαιωνική Νικόπολη της Ηπείρου, τον 9ο αι. μ.Χ. Σε μια εποχή θεοκρατίας, συγκρούσεων και ακλόνητων κοινωνικών στερεοτύπων που οι ιστορικοί έχουν ονομάσει εποχή των σκοτεινών χρόνων, δύο αδέρφια, η Αρετή και ο Κωσταντής, τολμούν να ονειρεύονται. Ονειρεύονται και θέλουν να χτίσουν τους δικούς τους κόσμους πάνω στη γοητευτική ομίχλη των παραμυθιών της γιαγιάς τους, της βάβως Αρετής. Η βία των καιρών παίρνει από τη ζωή τον πατέρα τους νωρίς. Κάποτε η εποχή της αθωότητας τελειώνει. Η Αρετή θα ερωτευτεί έναν ξένο, το Βάραγγο Χάραλντ, τον ποιητή-πολεμιστή που θα έρθει ως επισκέπτης στο σπίτι τους. Ο Κωσταντής θα στηρίξει την επιλογή της αδελφής του πηγαίνοντας αντίθετα στη θέληση των αδελφών του. Προκειμένου η Αρετή να παντρευτεί τον άντρα που αγαπά και να ξενιτευτεί στη μακρινή χώρα του...
ο Κωσταντής θα πάρει όρκο βαρύ κι αμετάκλητο στη μάνα του: να τη φέρει πίσω, αν ποτέ χρειαστεί, ακόμα και νεκρός. Τα παιχνίδια της μοίρας θα κάνουν αναγκαία την εκπλήρωσή του Όρκου. Ο Κωσταντής θα πρέπει να φέρει πίσω την ξενιτεμένη από την υπερβόρεια χώρα του κύρη της, ξεκινώντας το ταξίδι του από τον κόσμο της ξωθιάς Αχερώς, ένα ταξίδι πέρα από το θάνατο. Σύντομα θα ανακαλύψει πως ο όρκος του ισοδυναμούσε με κατάρα.

«Ο Φώτης Κατσιμπούρης θα έλεγα πως είναι ένας εσωτερικός συγγραφέας. Μάλιστα τόσο, που θα μπορούσε να φέρει σε αμηχανία  αρκετούς  αναγνώστες. Σκληρά λοιπόν θα πω, πως αυτοί οι αναγνώστες δεν αξίζουν στον «ΟΡΚΟ» . Διότι αυτός που θα κρατήσει το βιβλίο στα χέρια του, θα πρέπει  αμέσως να έχει  οσφριστεί  τον απόκοσμο «αέρα»  που φυσάει μέσα στις σελίδες του.

Στους παλαιότερους μάλλον είναι γνωστός ο μύθος του Κωσταντή και της Αρετής. Μύθος όμως  που οικειοποιείται από πολλά Βαλκανικά κράτη. Κι εδώ είναι που θα παραδεχτώ την συγγραφική ευρηματικότητα του Φώτη Κατσιμπούρη.

Μέσα από το ταξίδι του Κωνσταντή προς την Υπερβορεία,  διασχίζοντας τις διάφορες χώρες, θα υπάρξουν οι αυτόπτες μάρτυρες της πορείας του, που μελλοντικά και θα αφηγηθούν , μα και την δυνατότητα θα έχουν, για να  γίνουν διεκδικητές της πατρότητας του μύθου του.

Ένα από τα στοιχεία που επίσης πρέπει να τονιστεί είναι πως οι ήρωες του «ΟΡΚΟΥ» ενέχουν μια σοφία, που θυμάμαι οι άνθρωποι διέθεταν παλιότερα, όχι απαραίτητα ως στοιχείο επίκτητο, μας ως συστατικό εγγενές, ανθρώπων που μαθητεύανε μέσα από τις φυσικές διαδικασίες (παρατηρώντας).

Αποδέχονταν στωικά  πως «Ακόμα κι αν το νήμα καταλήγει σε ένα ποτήρι γεμάτο φαρμάκι, αξίζει να το τραβήξεις». Αυτό δημιουργεί στο βιβλίο ένα κλίμα ανάλογο προς το «βάρος» του μύθου.

Ο Φώτης Κατσιμπούρης, κάποτε μου έδειξε το πρόσωπο ενός οικονομολόγου, που κράτησε την «οικονομία» του κειμένου σε θαυμαστό ισοστάθμισμα. Ενώ λοιπόν θα μπορούσε να παρασυρθεί από την ομορφιά των στίχων του τραγουδιού, και να αποθέσει  επάνω του μέγα μέρος του κειμένου, εν τούτοις κράτησε τόσες στροφές μόνο, όσο χρειάστηκε να στηθεί η ραχοκοκαλιά του μυθιστορήματος. Και μάλιστα πολλές φορές έκανε θαυμαστή χρήση αυτής της δυνατότητας, όπως στο σημείο της σελίδας 151, όπου ο χρόνος απαλείφεται:  «η κουβέντα  αυτή δεν είχε ειπωθεί, ποτέ πριν, ήταν η πρώτη φορά που ακουγόταν» έτσι μετατρέπει τον ήρωα σε δημιουργό του δημώδους.»

Απόσπασμα από την παρουσίαση του βιβλίου που έκανε συγγραφέας Ελένη Στασινού.