Περί ετοιμορρόπων κτηρίων στην παλιά πόλη του Ηρακλείου

Το ζήτημα της παλιάς πόλης του Ηρακλείου, και ειδικότερα της συνοικίας της Αγίας Τριάδας, έχει επανέλθει το τελευταίο διάστημα στην επικαιρότητα και στην ατζέντα των φορέων της πόλης, δυστυχώς με αφορμή το θάνατο ενός μικρού παιδιού πριν μερικές μέρες.

Υπάρχουν αρκετοί που υποστηρίζουν ότι όλα τα παλιά, εγκαταλελειμμένα κτήρια που βρίσκονται στο ιστορικό κέντρο του Ηρακλείου πρέπει να κατεδαφιστούν, ώστε να ανοίξουν οι δρόμοι, να καθαριστούν οι χώροι, και να γίνουν οι περιοχές αυτές πιο προσιτές, πιο προσπελάσιμες, πιο ανθρώπινες, πιο “σύγχρονες” και λιγότερο επικίνδυνες. Στην αγωνία τους όμως αυτή, ξεχνούν ότι πολλά από τα κτίσματα που αυτοί θεωρούν εγκαταλελειμμένα και ετοιμόρροπα, είναι ιδιαίτερου αρχιτεκτονικού χαρακτήρα, και έχουν τις προϋποθέσεις που ορίζει ο νόμος για να χαρακτηριστούν  διατηρητέα.

Ένα εγκαταλελειμμένο κτήριο δε σημαίνει ότι είναι αυτόματα και ετοιμόρροπο. Ούτε ένα κτήριο που για διάφορους λόγους έχει μετατραπεί σε εστία μόλυνσης, ή είναι αφύλακτο, και εισέρχονται σε αυτό παιδιά ή μετανάστες, σημαίνει ότι πρέπει να κατεδαφιστεί, για να εξαλειφθεί ο υγειονομικός κίνδυνος. Υπάρχουν οι Υγειονομικές Υπηρεσίες που ασχολούνται με αυτά τα θέματα. ΕΤΟΙΜΟΡΡΟΠΟ χαρακτηρίζεται ΤΟ ΚΤΗΡΙΟ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΥΠΟ ΚΑΝΟΝΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ (και όχι σε μια φυσική καταστροφή, όπως π.χ. σε ένα σεισμό) ΕΧΕΙ ΑΠΟΛΕΣΕΙ ΤΗ ΣΤΑΤΙΚΗ ΤΟΥ ΕΠΑΡΚΕΙΑ ΜΕΡΙΚΩΣ (κάποιο τμήμα του) Ή ΟΛΙΚΩΣ, ΚΑΙ ΚΙΝΔΥΝΕΥΕΙ ΜΕ ΚΑΤΑΡΕΥΣΗ. Και αρμοδιότητα για το χαρακτηρισμό του έχει ΜΟΝΟ η αρμόδια Επιτροπή Επικινδύνως Ετοιμόρροπων Κτηρίων. Ούτε ο εισαγγελέας, ούτε ο Δήμαρχος, ούτε κανένας άλλος.

Στο δήμο Ηρακλείου υπάρχουν αν δεν κάνω λάθος δύο τέτοιες επιτροπές. Αν και από το νόμο σαφώς ορίζεται ότι την επιτροπή απαρτίζουν τρεις Διπλωματούχοι Πολιτικοί Μηχανικοί, στη μία από τις δύο επιτροπές είναι μέλος και ένας Αρχιτέκτονας, πράγμα που την καθιστά αυτομάτως ΠΑΡΑΝΟΜΗ. Και η συγκεκριμένη επιτροπή είναι αυτή που έχει ασχοληθεί με τα περισσότερα κτίσματα της Αγίας Τριάδας.

Ακόμα όμως και αν ένα κτίσμα έχει τις προϋποθέσεις να χαρακτηριστεί ετοιμόρροπο, πρέπει να εξετάζεται παράλληλα, λόγω τις ιστορικότητας της παλιάς πόλης, αν το κτίσμα είναι διατηρητέο ή βρίσκεται στα προτεινόμενα για χαρακτηρισμό από το Υπουργείο Πολιτισμού ή το Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος διαφωνίας μεταξύ του δήμου Ηρακλείου και του συλλόγου Αρχιτεκτόνων του νομού, καθώς ο δήμος θεωρεί στις περισσότερες περιπτώσεις ότι πρέπει να εξασφαλίσει με τις κατεδαφίσεις την ασφάλεια των πολιτών, ενώ ο σύλλογος Αρχιτεκτόνων ότι πρέπει να λαμβάνονται και όλα τα μέτρα διατήρησης, προστασίας και ανάδειξης της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, ακόμα και όταν τα κτήρια έχουν στατικά προβλήματα.

Η αλήθεια είναι ότι η επικινδυνότητα ενός κτηρίου μπορεί να αντιμετωπιστεί με πολλούς τρόπους. Η κατεδάφισή του είναι η έσχατη λύση. Αυτό που κάνει όμως τα περισσότερα από αυτά τα κτήρια επικίνδυνα, είναι η αδιαφορία των ιδιοκτητών τους, αλλά και το κόστος που απαιτείται για να γίνουν οι επεμβάσεις που θα το κάνουν μη επικίνδυνο.

Τέλος, άλλη μια λεπτομέρεια που δε γνωρίζει ο πολύς κόσμος, και νομίζει ότι αν κατεδαφιστεί ένα ετοιμόρροπο κτήριο, ταυτόχρονα θα ανοίξει ο δρόμος και θα είναι πιο άνετη η πρόσβαση στις γειτονιές της πόλης, είναι ότι τα κρινόμενα ως κατεδαφιστέα κτήρια από την αρμόδια επιτροπή, πρέπει με βάση τη σχετική νομοθεσία να κατεδαφίζονται μέχρι ύψους ενός μέτρου από το έδαφος. Με τον τρόπο αυτό δεν θα είναι πλέον επικίνδυνα για τη δημόσια ασφάλεια, και ταυτόχρονα εξασφαλίζονται και τα όρια του οικοπέδου, αφού ο ιδιοκτήτης συνήθως δεν παρίσταται στην κατεδάφιση, όταν αυτή γίνεται από τα συνεργεία του δήμου.

Πολλά προβλήματα της παλιάς πόλης θα είχαν λυθεί, αν υπήρχε μια εγκεκριμένη μελέτη για την παλιά πόλη. Η μελέτη Πανταζή που αφορά στην ανάπλαση της παλιάς πόλης, θα αποτελέσει το βασικό εργαλείο για το δήμο, προκειμένου να αποκτήσουν οι ιστορικές συνοικίες της πόλης το χαρακτήρα που τους αρμόζει. Όμως η έγκριση της μελέτης αυτής αργεί χαρακτηριστικά από το Υπουργείο Πολιτισμού, ενώ έχει κατά το παρελθόν αλλάξει αρκετές φορές.

Οι όποιες παρεμβάσεις λοιπόν γίνουν υπό την πίεση των φορέων, των κατοίκων αλλά και του εισαγγελέα θα πρέπει να είναι τέτοιες, ώστε από τη μία να εξασφαλίζεται η ασφάλεια και η απαιτούμενη ποιότητα ζωής των κατοίκων, αλλά να μην είναι και αντίθετες στην υπό έγκριση μελέτη, ούτε σε βάρος της ιστορικής κληρονομιάς της πόλης μας, την οποία οφείλουμε να προστατέψουμε.